Het Mercosur-EU verdrag, vanuit de Mercosur bekeken

De economie van de Mercosur (Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay) zit in het slop, toch kwam er een vrijhandelsakkoord met de Europese Unie na 24 jaar onderhandelen. Volgens sommige kranten omdat het economisch interessant is voor de EU, voor andere om deze landen uit het slop te halen.

Door de hoge kosten van de export-infrastructuur stijgen de prijzen van de handel met Latijns- Amerika. Dit handelsakkoord zou hoofdzakelijk gemaakt zijn om het geografische nadeel van handel met Latijns-Amerika op te heffen…

Beide regio’s hebben een handelsbalans van ongeveer 45 miljard euro, voor de Europese Unie is de grootste sector de dienstensector en bij de Mercosur is dit voornamelijk de primaire sector.

In de oppositiekranten in Argentinië stond evenwel dat dit het einde zou zijn van de industrie in de Mercosur en in kranten van de Benelux en Frankrijk stond dat dit het einde zou zijn van de vee-en pluimvee sector.

De grootste uitdaging van de Mercosur zal zijn om aan de arbeids-en ecologische voorwaarden van de Europese Unie te voldoen. Dit gaat voornamelijk over agro-toxische stoffen die uit Europa komen en die zorgen voor het verhogen van de incidentie van bepaalde ziektes bij de bevolking. Een ander punt is het uitbreiden van het landbouw areaal richting cerrado en Amazone woud in Brazilië.

Het voordeel van het verdrag is dat er geen sprake is van intelectuele eigendommen in het verdrag, dat heeft een belangrijke invloed op de farmaceutische industrie in de Mercosur.

De Duitse autoindustrie zal welvaren bij de export van wagens naar de Mercosur, toch is het een win-win situatie door het leveren van machine’s die kunnen dienen in de autosector in de Mercosul.

De gevolgen voor Brazilië

De Mercosur was vroeger de graanschuren van Europa, zijn ze nu de soja-schuren van China. Brazilië heeft een handelsoverschot van 30 miljard dollar met China, toch wil Bolsonaro niet meer naar China exporteren omwille van ideologische overwegingen, terwijl daar de grootste vraag ligt. Daarenboven heeft President Trump aangemaand van een duidelijker standpunt in te nemen tijdens de handelsoorlog tussen China en de VS en zelf kant te kiezen.

De extra export naar Europa is welkom en er is een win-win voor beide continenten omdat Europa geen soja produceert dat gebruikt wordt als veevoer.

Natuurlijk is er ook de ecologische kost, zoals het landbouwareaal dat wordt uitgebreid in natuurgebieden zoals de Cerrado en het Amazonewoud in Brazilië. Landbouwproducten worden besproeid met agro-toxische stoffen, er is een hele lobby daaromtrent in Brazilië die nu aan de macht is onder Bolsonaro; toch is de beweging van agro-ecologie hier machtig.

De monoculturen van suiker, soja en veeteelt hebben gemaakt dat er ruimte is op de markt voor Europese producten, dat is dan de prijs die zal moet worden betaald voor de monoculturen, want de prijs voor meer gedifferentieerde producten ligt steeds artificieel hoger in Latijns-Amerika dan in Europa en zijn vaker van slechte kwaliteit.

Brazilië is een grote producent van generische geneesmiddelen die nog onder internationale patenten vallen en deze worden gebruikt in de laagst ontwikkelde landen. Toch blijven de patenten in het handelsverdrag buiten beschouwing.

Brazilië heeft een uitgebouwde auto-industrie gebaseerd op flexmotoren (ethanol en benzine), de vraag is natuurlijk of de Europese export uit Duitsland goedkoper zal zijn, toch zijn dat deze flexmotor goedkoper kan worden gebouwd omdat de machines om ze te produceren te oud zijn en Europa kan deze leveren.

De gevolgen voor Argentinië

Het is al sinds jaar en dag duidelijk dat Argentinië alleen kwaliteits-en milieuvriendelijk vlees naar Europa verschepen, omdat dat het enige rendabele product is dat sinds de achttiende eeuw kon worden geëxporteerd worden. Deze stukken vlees worden enorm gecontroleerd en er is vraag naar. De manier van het vlees snijden is ook typisch gedaan voor de Europese consument. De Argentijn, Uruguayaan en de Braziliaan eten het restvlees van mindere kwaliteit.

In ’98 veranderde de export van rundvlees door de export van sojabonen. De sterke vraag vanuit China, het Midden-Oosten en Europa heeft ertoe geleid dat de sojaproductie altijd is toegenomen. Dit leidde echter tot toegenomen gezondheidsproblemen bij de bevolking.

Argentinië is, na de Verenigde Staten en Brazilië, het derde land met de grootste export van sojabonen naar Europa, het Midden-Oosten en China. We herinneren ons allemaal dat de vraag uit China werd ontvangen als ‘het Chinese sprookje’. Sindsdien werd Argentinië meer beïnvloed door de Aziatische markt, behalve de producten ‘Made in USA’, veroverden de producten ‘Made in China’ de Argentijnse markt.

We zeggen nu dat je een kaartje voor een voetbalwedstrijd in Buenos Aires moet kopen bij de Chinezen. Van het weinige dat we echt weten over China, zijn we er zeker van dat China verandert van de ‘fabriek van de wereld’ naar een ‘consumentenmarkt’.

Het betekent dat er meer druk komt te staan op de Argentijnse landbouw, wat meer besproeiing en meer monocultuur impliceert. Dit is juist wat het verdrag met de Europese Unie wil tegen gaan. De EU wil meer ecologische standaarden opleggen van de landbouw van de Mercosur.

Boeren kopen hun zaden en landbouwchemicaliën bij de multinational Bayer, die Monsanto kocht. Het is duidelijk dat Bayer een monopolie heeft op de productie van zaden, landbouwchemicaliën waaraan boeren niet kunnen ontsnappen voor de productie van de Argentijnse sojabonen.

Agro-industrie creëert gezondheidsproblemen; casus van van de provincie Santa Fe in Argentinië

Volgens bronnen van de Universiteit van Rosario (UNR) nam de incidentie van ziekten toe in de besproeiingsregio’s. De studenten van de UNR van de faculteit geneeskunde, onderzochten 14 dorpen in het zuiden van Santa Fe in 2010 en tot 2016 evalueerden ze het epidemiologische profiel op basis van 100.000 medische geschiedenissen.

Het bleek dat het epidemiologische profiel verandert naargelang de plaatsen waar er gedurende 15 jaar sojabonen werden besproeid met agrochemicaliën. De incidentie van leukemie, hypertyreoïdie, lymfatische kanker en vroege zwangerschappen nemen toe als er wordt gesproeid.

Professor Verzeñassi, hoofd van de sociaalecologische geneeskunde van de Universiteit van Rosario, zegt dat in dorpen de incidentie van kanker verdubbeld is als gevolg van het gebruik van landbouwchemicaliën. Er zijn sterke aanwijzingen dat glyfosfaat, 2-en 4-D de boosdoeners zijn, maar er is altijd een mengsel van agrochemicaliën, dus we weten het niet zeker.

De mening van de plattelandsbewoners is dat sommige gevoeliger zijn voor agrochemicaliën dan andere; maar we kennen allemaal de verhalen van de doden en kinderen met glyfosfaat in het bloed.

Er zijn altijd meer tambo’s die agro-industriële landbouw veranderen in een agro-ecologischmodel als ik agro-chemicaliën gebruik met een gesloten consumptiecyclus, maar het is nog geen sterke trend in Argentinië.

In 2016 was professor Verzeñassi getuige in het Internationale Stafhof in Den Haag. In het kader van het proces tegen agro-industrie over het gebruik van agrochemicaliën. Het is duidelijk dat deze agro-toxische stoffen verboden voor individueel gebruik, maar ze zijn nog steeds vrij voor agro-industrieel gebruik.

Juist in het jaar van de verkiezingen, wanneer Macri’s populariteit laag is, komen de Europese goden met een geschenk uit de hemel of de zogenaamde deus ex-machine voor Macrisme.

Het verdrag met de EU zal de export van de landbouw- en veeteeltsector van Argentinië naar Europa vergroten en de Argentijnse markt voor Europese producten openen; auto’s, geneesmiddelen en industriële machines. Ze doen dit alleen met de wijziging van import- en exporttarieven.

De realiteit is dat het verdrag inconsistent is en nog steeds negatief kan zijn voor Argentinië, omdat het nog geen finaal akkoord is. Het is niet duidelijk of bijvoorbeeld Frankrijk, Polen, België en Ierland hun vee-en landbouwproductie zullen laten afnemen vanwege het akkoord.

In ieder geval gaat de vakbond in de Mercosur (ccscs) mobiliseren tegen dit handelsverdrag, deze alliantie bestaat uit vakbonden geliëerd aan de linkse partijen die van de macht zijn verdreven.

In Argentinië is er een brede consensus over in de arbeidersbeweging. Volgens het Kirchnerisme zouden Brazilië en Argentinië te veel toegevingen hebben gedaan op de neoliberale agenda van de EU.

We moeten er rekening mee houden dat dit verdrag verschillende sectoren van de Argentijnse economie beïnvloedt. Er zal bijvoorbeeld meer concurrentie zijn voor wijnen, kaas, chocolade, … maar anderzijds zal de export van rundvlees en sojabonen groter worden.

Dit betekent dat de aan macht gekoppelde sectoren het akkoord zullen de voordelen putten en de overgrote meerderheid niet, en dat bepaalde sectoren in de industrie zullen verdwijnen. Het was een idee van Meném (’95 –’99) om een vrijhandelsovereenkomst met Europa te sluiten. En nu zien we dat Macri.

Een case study: Argentinië, een land dat een zware crisis meemaakt, staat de peso op 50 ten aanzien van de euro, dit betekent dat geïmporteerde producten 50 maal duurder zijn in Argentinië volgens de reëele koopkracht, invergelijking met de jaren ’90, toen één peso, één euro was, daarbij komen nog eens de transportkosten zoals hierboven vermeld, de invoerheffingen en je komt uit bij onbetaalbare producten in Argentinië uit de Europese Unie. Het komt er op neer dat het gemiddeldloon in Argentinië 550 dollar is daar koop je geen Europees wasmachine mee. Daar zal dus iets aan gedaan worden.

De gevolgen voor Paraguay

De huidige president van Paraguay, Abdo Benitez, moet na het tot stand komen van het Mercosur-EU verdrag, onder druk van een afzettingsprocedure, het contract met Brazilië heronderhandelen over de Itaipú dam. Het is officieel een binationale dam, eigendom van Paraguay en Brazilië, maar ook Argentinië Argentinië koopt electriciteit.

Het ‘Verdrag van Itaipú’ zal aflopen in 2023 (50 jaar oud). Officieel moest Paraguay tot dan 85 % van haar deel van de energieproductie afstaan aan Brazilië om deze dam af te betalen. Paraguay haalt al haar energie uit de dam en Brazilië 15%, genoeg voor een stad als São Paulo. Paraguay wil nu haar overschot aan elektriciteit verkopen aan Uruguay en Chili. Toch wordt Paraguay als een vazallenstaat van Brazilië gezien. In Paraguay wordt het verdrag gezien als een affront voor de nationale soevereiniteit. Het verdrag werd gesloten tussen twee militaire regimes.

Het probleem is dat de ‘Brasiguayos’, de kinderen van de Brazilianen die sinds 1970 naar Paraguay verhuisden een belangrijke machtsgroep zijn in dat land omdat ze de soja-export controleren. Hierdoor kunnen zijn wegen op het debat in Paraguay. De laatste decennia roepen zij op tot annexatie van hun deel van Paraguay.

De ‘Brasiguayos’ moesten emigreren door de mechanisering van de Braziliaanse landbouw en kwamen oorspronkelijk uit het noord-oosten en zuiden van Brazilië. Er wonen 500.000 ‘Brasiguayos’ die in de agro-industrie werken, omdat ze 95% van de soja-export controleren. Paraguay de vierde grootste exporteur van soja is ter wereld. Het probleem is dat de Paraguayaanse staat nu een belasting wil heffen van 10% op de export en dat is nu maar 2%. Omwille van het Mercosur-EU, wil Paraguay haar greep op de soja-export vergroten.

Hierom denken de Paraguayanen dat het herbekijken van het ‘Itaipú Verdrag’ voor een verandering zal zorgen van de bilaterale relaties met Brazilië op het vlak van energie en landbouw. De enige president die er in slaagde om het verdrag te heronderhandelen was de linkse pastoor Fernando Lugo in 2008, maar die werd onmiddellijk van de macht verdreven. Sinds 2000, slaagden de andere presidenten er niet in om het verdrag te heronderhandelen.

Ondertussen zijn de ‘Brasiguayos’, die de oostelijke staten van Paraguay bezetten, meer naar het westen beginnen te koloniseren, hierdoor ontstond er een guerrilla die opkomt tegen de landroof, namelijk de Paraguayen People’s Army. Zij zijn katholiek, marxistische en nationalistisch en vechten voor een tweede onafhankelijkheid van Paraguay. Zij zien de ‘Brasiguayos’ als tweede bezetter zoals de bezetting na de oorlog van de ‘Triple Alianza’ eind 19de eeuw.

De vice-president, Generaal Mourão van Brazilië, zegt dat Brazilië zich voor het herbekijken van dit verdrag zal houden aan zijn ‘soft power’ diplomatie. De ‘Brasiguayos’ worden gezien als bezettingsmacht in Paraguay. De Paraguayen zeggen dat als je de relatie historisch bekijkt dat Paraguay altijd een protectoraat is geweest van Brazilië.

Deze bilaterale verhouding tussen Brazilië en Paraguay is de voornaamste verandering dat het Mercosur-EU verdrag kan inhouden.

De gevolgen voor Uruguay

De uittredend president van Uruguay, Tabaré Vazquéz, was tevreden met het verdrag tussen de EU en de Mercosur, hij zei erbij dat het enthousiasme moest getemperd worden omdat het nog door verschillende parlementen moet goedgekeurd worden en dat het pas na verloop van tijd in werking zal treden. De belangrijkste producten die Uruguay zal kunnen exporteren zijn vlees, cellulose, hout, rijst, citrusvruchten, leer en honing.

De export van vlees uit de Mercosur naar Europa, was vroeger onderhevig aan het ‘Hilton Quota’, dat waren 29,5 duizend ton vlees te verdelen over de vier Mercosurlanden. Uruguay kreeg 6,5 duizend ton vlees van het quota en voerde voornamelijk organische vlees uit. Tot 62 % van de vleesexport ging naar China, en Urugauy importeerde zelf 81 % van de nationale behoefte van vlees uit Paraguay en Brazilië omdat dit toegankelijker en goedkoper was.

Het verdrag zal ervoor zorgen dat het ‘Hilton Quota’ zal worden afgeschaft en er zal geen import tarief van 20 % opgeheven worden. In totaal zal de vleesexport van de mercosur naar 99 duizend ton gaan. Het aandeel van Uruguay is nog niet duidelijk.

Europa dat voornamelijk diensten, machines en medicamenten wil exporteren. Zal voornamelijk in de dienstensector zaken doen met Uruguay. Over patenten is er nog niet gesproken tot groot gelijk van Uruguay. Het verdrag laat ook openbare aanbestedingen toe van de Mercosur in Europa. Op dit moment is 20% van de binnenlandse productie bedoelt voor export naar Europa. Toch zal dit voornamelijk uit de primaire sector komen.

Uruguay engageert zich om de ecologische doelstellingen van het verdrag te respecteren en zal extra inspanningen doen om arbeidsrechten te respecteren.

Kapers op de kust: De verenigde staten van Amerika

De overeenkomst tussen Mercosur-EU is nog niet gesloten en er wordt al een nieuwe dialoog geopend. Frankrijk faciliteerde de overeenkomst met Mercosur door zijn goede wil en vertrouwen in het management van president Macri. De president van Argentinië Macri en zijn Franse tegenhanger Macron en Christine Lagarde (voorheen IMF, nu ECB) zijn vrienden geworden.

De droom van het Latijns-Amerikaanse rechts is vrijhandel met de VS. Er is echter een probleem in die zin dat president Trump niet echt denkt aan het verlagen van de tarieven. In de VS verhogen ze nu éénmaal de tarieven. De overeenkomst met Mercosur-EU is echter al voor verschillende generaties van politici gesloten.

Met de nieuwe toenadering tussen het regime van de Bolsonaro-clan en president Trump, ontspannen de relaties niet. Omdat de Amerikanen en de Brazilianen concurrenten zijn voor de productie van soja voor het voederen van Chinese en Europese koeiën.

Argentinië heeft de meeste van zijn bedrijven al geliberaliseerd tijdens het presidentschap van Meném (’91 -’99). Met Brazilië, dat zijn honderd bedrijven wil verkopen, volgt het dezelfde weg als Menem, en het huidige Argentinië zal dezelfde route volgen.

Voormalig president Menem had als zijn idee de vrijhandelsovereenkomst met Mercosur en de EU in 1995, tijdens zijn tweede termijn. En dezelfde sectoren van het menemisme zijn aan de macht met Macri.

Dus mijn veronderstelling is dat als Macri naar een tweede termijn komt, hij dichter bij Bolsonaro en de VS komt voor een vrijhandelsovereenkomst.

President Macri heeft begrepen dat de goede relaties met Macron voorbij zijn. En dat hij onmiddellijk contact moet zoekt met de Verenigde Staten van Amerika.

Kapers op de Kust: Arabische Liga en China

Terwijl Bolsonaro de dagen telt voor zijn éénjarig jubileum aan de macht, lijkt het erop dat hij internationaal meer geïsoleerd raakt, hoewel dat dit niet zo is. Terwijl hij banden met Orban aangaat, gokt hij op het oude handelssysteem van export van landbouwproducten naar het Midden-Oosten en Noord-Afrika (MENA).

Ideologisch gezien staat Bolsonaro dicht bij Orban, president van Hongarije, het lijkt erop dat hij voor zijn economische systeem dicht bij het oude systeem zal blijven dat Brazilië. Terwijl Tereza Cristina (minister van landbouw) eind september naar de MENA ging. Gaat Bolsonaro nu van vijfentwintig tot dertig oktober naar Saoedi-Arabië, Qatar en de VAE.

Nadat hij de macht had verkregen, ging Bolsonaro naar Israël om zijn sympathie voor de staat te tonen. Later ging hij verschillende keren naar de Verenigde Staten om zijn sympathie voor president Trump te tonen. Beiden moesten de Braziliaanse samenleving laten zien dat er verandering zou komen.

In plaats van applaus te krijgen voor het gedane diplomatische werk, ontving hij krachtige tegenstand van de Arabische Liga en dit leidde tot botsingen tussen de moslim- en joodse inwoners van Brazilië.

De Arabische Liga is de belangrijkste handelspartner van het Zuid-Amerikaanse land. Handel met de MENA is veel interessanter dan met Europa. Dit komt omdat de MENA volledig afhankelijk is van een stabiele importeur van landbouwproducten zoals Brazilië. Dit is het oude exportsysteem van Brazilië.

Hoewel het nieuwe systeem met focus op de VS en Israël, ook een levensvatbare is voor de Braziliaanse export. Brazilië en Israël kunnen agro-technologie uitwisselen, omdat de agro-sector sinds de jaren zeventig in Brazilië wordt gemechaniseerd. De nieuwe technologie is voornamelijk applicatie- en dronegestuurd. En het is duidelijk dat Brazilië in bepaalde sectoren volgens de bron marktleider zou kunnen worden in de VS.

Later werd het sluiten van de handelsovereenkomst tussen Mercosur en de EU die de verkoop van ethanolauto’s aan Europa zou stimuleren bv, hoewel de NGO-sector sterke kritiek heeft op de extractieprocedures van ethanol. Het probleem is dat de export van Braziliaans vlees en landbouwproducten een sterke concurrentie zal zijn voor de Ierse, Franse, Belgische en Poolse agro-industrie. Dit en het klmaat is de reden waarom president Macron van Frankrijk, Brazilië onder druk zet om het Amazone woud te bechermen, omdat ze de landbouwruimte uitbreiden, wat leidt tot klimaatverandering, en Macron een voorwaarde maakte voor het slagen van de handelsovereenkomst.

Anderzijds zagen we in september het begin van een nieuw tijdperk van toenadering tot de Arabische Liga, sinds het afroepen van de herpositionering van de ambassade naar Jeruzalem. Dit wordt nu een APEX (Braziliaanse kamer van koophandel) in Jeruzalem en is gepland voor november-december.

We mogen niet vergeten dat de internationale zakelijke missie eind oktober ook naar Azië leidt, met een stop in China om de stabiele export van Brazilië naar China te herbevestigen, die niet genoeg voedsel voor zijn inwoners kan produceren en afgewerkte producten naar Brazilië exporteert . In China, die de enige was die Bolsonaro feliciteerde met zijn presidentiële overwinning, is er ook veel frustratie dat Bolsonaro de kaart van de VS en Israël speelt, maar volgens academische bronnen zal Brazilië niet profiteren van de handelsoorlog met de Chinezen. Brazilië heeft al een handelsvoordeel van dertig miljard dollar met China.

De inzet is hoog met de MENA als belangrijkste handelspartner voor Brazilië. Een verdere toenadering tot de populistische regering in Europa, Israël en de VS zou kunnen leiden tot een groter resentiment van de MENA-landen en China. Het lijkt erop dat Afrika de boot van de Braziliaanse export mist, hoewel het waarschijnlijk is dat er een vredesmissie naar sommige Afrikaanse landen zal zijn.